دیسپلازی برونکوپولمونری
دیسپلازی برونکوپولمونری (Bronchopulmonary Dysplasia — BPD)
تعریف
دیسپلازی برونکوپولمونری (BPD) یک بیماری مزمن ریوی نوزادان است که معمولاً در نوزادان نارس به دنبال تهویه مکانیکی طولانی‌مدت و دریافت اکسیژن با غلظت بالا رخ می‌دهد. BPD به‌عنوان آسیب تکاملی ریه شناخته می‌شود که در اثر التهاب مزمن، فیبروز و اختلال در رشد آلوئول‌ها ایجاد می‌گردد.
پاتوفیزیولوژی
در نوزاد نارس، ریه‌ها در مراحل انتهایی تکامل قرار دارند. قرار گرفتن در معرض اکسیژن غلیظ، تهویه مکانیکی با فشار بالا و عفونت‌های همزمان موجب:
- تخریب اپی‌تلیوم آلوئولی
- التهاب مزمن و آزاد شدن سیتوکین‌ها
- فیبروز بینابینی
- کاهش تعداد آلوئول‌های عملکردی و افزایش dead space
عوامل خطر
- نارس بودن < 28 هفته
- وزن تولد کمتر از 1000 گرم
- تهویه مکانیکی طولانی > 7 روز
- مصرف اکسیژن غلیظ > 40% برای مدت طولانی
- عفونت‌های ریوی (پنومونی)
- وجود مجرای شریانی باز (PDA)
تظاهرات بالینی
BPD معمولاً بعد از چند هفته از تولد مشخص می‌شود:
- تاکی‌پنه (RR بالا)
- افزایش کار تنفسی (کشیدن قفسه‌سینه، ناله)
- وابستگی به اکسیژن طولانی‌مدت
- کاهش وزن‌گیری
- اپیزودهای مکرر هیپوکسمی
تشخیص
- تاریخچه نوزاد نارس و نیاز به اکسیژن > 28 روز
- رادیوگرافی: تغییرات فیبروتیک، نواحی هیپرلوسنت و سایه‌های اسفنجی
- آزمایش ABG: هیپوکسمی مزمن ± هیپرکاربی
درمان — اصول کلی
درمان BPD چندوجهی است و شامل:
- اکسیژن‌تراپی کنترل‌شده: حفظ SpO2 بین 90–95%
- تهویه مکانیکی ملایم: اجتناب از فشار و حجم بالا
- تغذیه مناسب: کالری بالا جهت رشد ریه
- دارودرمانی: دیورتیک‌ها، برونکودیلاتورها، استروئیدها در برخی شرایط
اقدامات اورژانسی پیش‌بیمارستانی (آمبولانس)
۱. پایش و تثبیت
- پالس‌اکسی‌متر: پایش SpO2 پیوسته
- اکسیژن‌تراپی با بلندر (ترجیحاً شروع با FiO2 0.25–0.30)
- تنظیم دما و جلوگیری از هیپوترمی
“`
۲. دارودرمانی
دیورتیک‌ها
Furosemide (فوروزماید): 1 mg/kg IV/IM هر 12–24 ساعت. در صورت کاهش عملکرد کلیه احتیاط شود.
برونکودیلاتورها
Salbutamol (سالبوتامول): نوزادان 0.15 mg/kg دوز نبولایزر (معادل 0.03 mL/kg محلول 0.5% در سرم فیزیولوژی رقیق شود).
کورتیکواستروئیدها (محدود و با پروتکل)
Dexamethasone: دوز معمول 0.15 mg/kg IV هر 12 ساعت × چند روز (فقط در پروتکل‌های بیمارستانی خاص — در آمبولانس به‌ندرت استفاده می‌شود).
۳. هیپوگلیسمی
Dextrose 10%: bolus 2 mL/kg IV در صورت قند خون < 40 mg/dL.
۴. انتقال ایمن
هماهنگی با مرکز NICU قبل از حرکت، ثبت اقدامات و داروها. استفاده از انکوباتور پرتابل و CPAP قابل حمل (PEEP 5–8 cmH2O) توصیه می‌شود.
“`
جدول خلاصه داروها
| دارو | دوز | روش | ملاحظات |
|---|---|---|---|
| Furosemide | 1 mg/kg | IV/IM | هر 12–24 ساعت |
| Salbutamol | 0.15 mg/kg | Nebulizer | رقیق با NaCl |
| Dexamethasone | 0.15 mg/kg | IV | طبق پروتکل |
| Dextrose 10% | 2 mL/kg | IV bolus | در هیپوگلیسمی |
نکات مهم
- از تجویز اکسیژن با FiO2 بالا اجتناب کنید (خطر آسیب بیشتر ریه).
- تجویز داروها فقط در صورت نیاز فوری و با هماهنگی مرکز پذیرنده.
- از تهویه بیش از حد (hyperventilation) پرهیز کنید.
- تمامی اقدامات و دوزها را ثبت کنید.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.