ارزیابی سریع وضعیت بیمار در محل حادثه (Primary Survey: ABCDE)

ارزیابی سریع وضعیت بیمار در محل حادثه (Primary Survey: ABCDE)

آموزش تخصصی تکنسین آمبولانس | آمبولانس خصوصی سفیر حیات نیکان

مقدمه:

در مأموریت‌های اورژانسی و صحنه حادثه، ثانیه‌ها می‌توانند بین مرگ و زندگی تعیین‌کننده باشند. تکنسین فوریت‌های پزشکی در آمبولانس خصوصی سفیر حیات نیکان باید قادر باشد طی ۳۰ تا ۹۰ ثانیه، وضعیت حیاتی بیمار را طبق الگوریتم ABCDE بررسی کرده و مداخلات نجات‌بخش اولیه را آغاز کند.

ارزیابی اولیه یا Primary Survey، یک پروتکل جهانی است که برای بررسی سریع عملکرد حیاتی بیمار و شناسایی فوری تهدیدهای جانی طراحی شده است.

🔷 A = Airway (راه هوایی)

🎯 هدف: اطمینان از باز بودن و محافظت از راه هوایی بیمار

✅ اقدامات تکنسین:

• بررسی صحبت کردن یا صدا تولید کردن بیمار: اگر بیمار قادر به صحبت است، راه هوایی معمولاً باز است.
• بررسی انسداد راه هوایی: توسط خون، استفراغ، دندان شکسته، اجسام خارجی
• استفاده از مانور Head Tilt – Chin Lift یا Jaw Thrust (در تروما)
• در صورت نیاز، استفاده از وسایل کمکی:
  • Airway دهانی (Oropharyngeal Airway)
  • Airway بینی (Nasopharyngeal Airway)
• در بیماران بیهوش با خطر استنشاق ترشحات: مکش (Suction) سریع راه هوایی با دستگاه ساکشن پرتابل

🚨 نکته ایمنی:

در آسیب‌های ترومایی مشکوک به آسیب نخاع گردنی، از Jaw Thrust بدون خم کردن گردن استفاده شود.

🔷 B = Breathing (تنفس)

🎯 هدف: بررسی و اصلاح تهویه مناسب ریه‌ها

✅ ارزیابی تکنسین:

• بررسی مشاهده‌ای قفسه سینه: حرکات نامتقارن، صداهای غیرطبیعی تنفسی
• گوش دادن به صدای تنفس از دو سمت قفسه سینه (با گوشی پزشکی)
• شمارش تعداد تنفس (RR)
• بررسی علائم دیسترس تنفسی: استفاده از عضلات فرعی، سیانوز، بی‌قراری

✅ مداخلات فوری:

• اکسیژن‌تراپی با ماسک غیرقابل‌تنظیم (Non-rebreather) با دبی ۱۵ لیتر در دقیقه
• در صورت تنفس ناکافی: تهویه دستی با BVM
• در بیماران دچار تروما قفسه سینه: استفاده از درپوش چسبی سه‌طرفه یا Chest Seal
• آمادگی برای اینتوباسیون یا اتصال به ونتیلاتور در صورت لزوم

🔷 C = Circulation (گردش خون)

🎯 هدف: ارزیابی جریان خون و کنترل خونریزی تهدیدکننده زندگی

✅ ارزیابی:

• بررسی نبض مرکزی (کاروتید، فمورال) و محیطی (رادیال): کیفیت، سرعت، ریتم
• بررسی رنگ پوست، پرشدگی مویرگی (Capillary Refill)، تعریق
• مشاهده خونریزی‌های خارجی فعال

✅ اقدامات حیاتی:

• کنترل خونریزی‌های خارجی با:
  • فشار مستقیم
  • گاز استریل یا پانسمان فشاری
  • استفاده از تورنیکه در خونریزی شدید اندام‌ها
• در صورت علائم شوک هیپوولومیک:
  • بالا آوردن پاها
  • آماده‌سازی سرم‌های وریدی و ورود IV line
  • تجویز اکسیژن ۱۰۰٪

🔷 D = Disability (سطح هوشیاری و نورولوژی)

🎯 هدف: ارزیابی عملکرد عصبی اولیه و سطح هوشیاری بیمار

✅ ارزیابی تکنسین:

• استفاده از مقیاس AVPU:
  • A: هوشیار (Alert)
  • V: پاسخ به صدا (Voice)
  • P: پاسخ به درد (Pain)
  • U: بدون پاسخ (Unresponsive)
• در موارد تخصصی‌تر: استفاده از مقیاس GCS (Glasgow Coma Scale)
• بررسی مردمک‌ها: اندازه، تقارن و واکنش به نور

🚨 هشدار:

تغییر سریع سطح هوشیاری می‌تواند نشانه خونریزی داخل مغزی، هیپوگلیسمی، یا کاهش اکسیژن‌رسانی باشد و نیاز به اقدامات فوری دارد.

🔷 E = Exposure & Environment (بررسی کامل بدن و کنترل شرایط محیطی)

🎯 هدف: بررسی کامل برای آسیب‌های پنهان و کنترل دمای بدن

✅ اقدامات:

• باز کردن لباس بیمار به صورت کنترل‌شده برای مشاهده کامل بدن
• بررسی آسیب‌های پنهان: کبودی، زخم، خونریزی، شکستگی باز، سوختگی
• جلوگیری از کاهش دمای بدن با:
  • استفاده از پتو یا فویل حرارتی
  • عدم معطل کردن بیمار در سرما یا باد

⚠️ نکته اخلاقی:

در بررسی بدنی کامل، حریم خصوصی بیمار باید رعایت شود، به‌خصوص در محیط‌های باز یا حضور افراد دیگر.

جمع‌بندی: چرا Primary Survey (ABCDE) حیاتی است؟

در آمبولانس خصوصی سفیر حیات نیکان، همه تکنسین‌ها موظفند ارزیابی اولیه بیمار را با الگوریتم ABCDE انجام دهند. این الگوریتم:

✅ جان بیمار را در اولین دقایق نجات می‌دهد
✅ مسیر اقدامات بعدی درمانی را مشخص می‌کند
✅ بر اساس استانداردهای جهانی فوریت‌های پزشکی طراحی شده است.